شایسته است که همکاران محترم برای انتخاب و استفاده از کلمات عبور خویش، حتی المقدور طبق شیوه نامه زیر عمل نمایند.
1- از اعداد یا حروف پشت سر هم استفاده نکنید.
از اعداد و حروف متوالی و رندوم مثل 1234، qwerty، jklm، 6789 و... استفاده نکنید. استفاده پشت سر هم از حروف، اعداد یا نمادها امنیت شما را کم می‌کند.
2- از مشخصات فردی خودتان استفاده نکنید.
زمانی که فرد نزدیکی قصد هک کردنتان را داشته باشد، اولین چیزی که امتحان می‌کند، اطلاعات شخصی شماست. علاوه بر آن، بخشی از این اطلاعات به راحتی در شبکه‌های اجتماعی قرار دارد. در نتیجه انتخاب رمز عبور بر اساس اطلاعات شخصی اشتباه‌ترین حرکت ممکن است! از به کار بردن این اطلاعات در رمز عبور خودداری کنید:
- سال، ماه و روز تولد
- تلفن همراه
- نام خودتان
- نام دوستان
- آدرس محله
- نام حیوان خانگی
3- از ترکیب حداقل 8 حرف، عدد و علامت استفاده کنید.
اندازه رمز عبور استاندارد بین 8 تا 12 کاراکتر است. هر چه رمز عبور شما طولانی‌تر و دارای کاراکترهای بیشتری داشته باشد، حدس آن سخت‌تر است. البته نیازی نیست که رمز عبور خیلی پیچیده و طولانی تعریف کنید. سعی کنید حد متوسط یعنی بین همان 8 تا 12 حروف را در نظر بگیرید.
مثل Mj54%Q!83ld که از ترکیب حروف بزرگ و کوچک انگلیسی، اعداد و نمادها استفاده کرده است.
4- کلمات غیرمرتبط را در رمز عبور خودتان بنویسید.
اگر بتوانید کلمات غیرمرتبط را برای طولانی‌تر کردن رمز عبور پشت سرهم بنویسید، انتخاب خوبی است. در واقع با انجام این کار، یکی نکات امنیتی برای کسب و کارهای اینترنتی را رعایت می‌کنید. مثلاً از ترکیب کلمات قرمه سبزی، سرد و درمان این رمز عبور را انتخاب کردیم: G0rme$a8DaRman
یا اینکه یک جمله را در نظر بگیرید و حروف اول اسم آن را به عنوان رمز عبور انتخاب کنید. مثل:
Silence is the most powerful scream= sITmpS سپس اعداد و نماد به آن اضافه کنید. (sIT2mpS8#)
5- از اسامی یا کلمات موجود در فرهنگ لغت استفاده نکنید
برای ساخت رمز قوی از کلمات قابل پیش بینی استفاده نکنید. الگوریتمی که هکرها برای یافتن رمز عبور شما استفاده می‌کنند، از لغات داخل دیکشنری است. استفاده از کلمه Password ایده خلاقانه‌ای برای رمز عبور نیست!
مثلاً به جای اینکه کلمه Black Panther را برای رمز عبور انتخاب کنید، 8L@ckP0nTh3r را انتخاب کنید. از عمد اشتباهات املایی داشته باشید.
همچنین، برای داشتن یک رمز عبور خوب می‌توانید از ترکیب چند کلمه غیرمرتبط و تغییر حروف با اعداد یا نمادها استفاده کنید. این روش باعث می‌شود رمز شما هم طولانی باشد و هم پیش‌بینی آن توسط هکرها تقریباً غیرممکن شود، در حالی که حفظ آن برای خودتان هنوز امکان‌پذیر است. اضافه کردن نمادهای خاص، حروف بزرگ و کوچک و اعداد به این ترکیب، امنیت رمز عبور شما را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد.
6- از یک رمز عبور برای چند حساب مختلف استفاده نکنید.
7- رمز عبور خود را به کسی نگویید.
8- هر از گاهی رمز عبور را تغییر دهید.
| نوع رمز عبور |
سطح امنیتی |
مزایا |
معایب |
| اعداد ساده |
بسیار ضعیف |
به یاد ماندنی |
به‌راحتی قابل حدس |
| کلمات رایج |
ضعیف |
آسان به خاطر سپردن |
قابل شکستن با حمله دیکشنری |
| ترکیب حروف کوچک |
ضعیف |
ساده و خوانا |
آسیب‌پذیر در برابر حملات |
| حروف کوچک + اعداد |
متوسط |
بهتر از حروف ساده |
همچنان قابل حدس |
| حروف بزرگ و کوچک + اعداد |
خوب |
سخت برای هکرها |
ممکن است سخت
به خاطر سپرده شود |
| حروف بزرگ و کوچک + اعداد + نمادها |
بسیار قوی |
سخت برای هکرها |
نیاز به ذخیره‌سازی یا مدیریت |
____________________________________________________________
آموزش امنیت و سواد فضای مجازی (ویژه دانشجویان دانشگاه)
🧭 مقدمه
ورود به دانشگاه فقط آغاز یک مسیر علمی نیست؛ بلکه ورود به دنیای گسترده‌ای از ارتباطات دیجیتال، سامانه‌های آنلاین و تعامل در فضای مجازی است.
شناخت درست از امنیت و سواد فضای مجازی به شما کمک می‌کند تا از داده‌ها و اعتبار خود محافظت کرده و از امکانات فضای دیجیتال به شکل آگاهانه و مؤثر استفاده کنید.
⸻
۱. مفهوم سواد فضای مجازی
سواد فضای مجازی یعنی توانایی درک، تحلیل، استفاده و مدیریت آگاهانه از اطلاعات و ارتباطات در فضای دیجیتال.
مهارت‌های اصلی:
• سواد اطلاعاتی: تشخیص منابع معتبر و استفاده درست از داده‌ها
• سواد ارتباطی: رعایت ادب و احترام در ارتباطات آنلاین
• سواد امنیتی: محافظت از حساب‌ها، دستگاه‌ها و اطلاعات شخصی
• سواد رسانه‌ای: تشخیص محتوای جعلی و اخبار دروغین
⸻
۲. امنیت حساب‌های کاربری
حساب‌های دانشگاهی (ایمیل آکادمیک، اینترنت، سامانه آموزش و …) هویت دیجیتال شما هستند.
نکات ضروری:
1. از رمز عبور قوی شامل حروف بزرگ، کوچک، عدد و نماد استفاده کنید.
2. رمز عبور هر سامانه را منحصر‌به‌فرد انتخاب کنید.
3. از احراز هویت دو مرحله‌ای استفاده کنید (مثلاً در Gmail، Telegram و Instagram).
4. رمزهای خود را در مرورگر ذخیره نکنید.
5. هنگام خروج از سیستم‌های دانشگاهی، حتماً Sign Out کنید.
⸻
۳. حفظ حریم خصوصی
فضای مجازی همانند دنیای واقعی نیاز به حریم دارد.
🧩 موارد کلیدی:
• اطلاعات شخصی مانند شماره ملی، عکس کارت دانشجویی و محل سکونت را منتشر نکنید.
• در تنظیمات شبکه‌های اجتماعی (Privacy Settings) فقط به دوستان یا دنبال‌کنندگان مورد اعتماد اجازه مشاهده دهید.
• مراقب متادیتا (زمان و مکان عکس‌ها) باشید.
• برای فایل‌های شخصی از فضای ابری با رمزگذاری استفاده کنید (مثلاً Google Drive با تأیید دومرحله‌ای).
⸻
۴. آشنایی با تهدیدات سایبری
تهدیدهای رایج برای دانشجویان:
| نوع تهدید |
توضیح کوتاه |
راه پیشگیری |
| فیشینگ (Phishing) |
صفحات یا ایمیل‌های جعلی برای دزدیدن رمز |
بررسی آدرس سایت قبل از ورود رمز |
| بدافزار (Malware) |
نرم‌افزار مخرب برای سرقت داده‌ها |
نصب آنتی‌ویروس معتبر |
| مهندسی اجتماعی |
فریب برای دسترسی به اطلاعات |
عدم اعتماد به افراد ناشناس در فضای آنلاین |
| وای‌فای عمومی |
هک از طریق شبکه باز |
استفاده از VPN امن |
⸻
۵. رفتار و اخلاق در فضای مجازی
فضای مجازی هم محیطی عمومی و رسمی است.
⚖ رعایت اصول زیر ضروری است:
• در ارتباطات آنلاین (ایمیل، گروه‌های دانشگاهی، انجمن‌ها) ادب و احترام را رعایت کنید.
• از انتشار شایعات، تصاویر یا محتوای نامناسب خودداری کنید.
• به حقوق معنوی دیگران (کپی‌رایت) احترام بگذارید.
• بدانید طبق قانون جرایم رایانه‌ای ایران، بسیاری از رفتارهای آنلاین تبعات حقوقی دارد.
⸻
۶. سواد رسانه‌ای و تشخیص اخبار جعلی
هر خبری در فضای مجازی حقیقت ندارد!
برای بررسی صحت خبر:
1. منبع را بررسی کنید (سایت رسمی یا معتبر؟)
2. تاریخ انتشار را ببینید.
3. از سایت‌های راستی‌آزمایی استفاده کنید (مثل factcheck.org یا بررسی لینک در Google).
4. به احساسات‌برانگیز بودن محتوا شک کنید؛ معمولاً اخبار جعلی برای تحریک احساسات ساخته می‌شوند.
⸻
۷. استفاده سالم و متعادل از فضای مجازی
استفاده زیاد از شبکه‌های اجتماعی می‌تواند باعث استرس، اضطراب و افت تحصیلی شود.
پیشنهادها:
• زمان مشخصی برای استفاده از گوشی تعیین کنید.
• اعلان‌های غیرضروری را خاموش کنید.
• فعالیت‌های حضوری و ارتباطات واقعی را فراموش نکنید.
• مراقب سلامت روان دیجیتال خود باشید.
⸻
🧩 آزمون کوتاه (خودارزیابی)
۱. آیا رمز عبور همه حساب‌هایتان یکسان است؟
۲. آیا تاکنون از وای‌فای عمومی برای ورود به حساب دانشگاهی استفاده کرده‌اید؟
۳. آیا منبع خبرهایی که در شبکه‌های اجتماعی می‌بینید را بررسی می‌کنید؟
۴. آیا احراز هویت دو مرحله‌ای را فعال کرده‌اید؟
اگر پاسخ شما به بیش از ۲ مورد “بله” یا “نه” اشتباه بود، لازم است برخی رفتارهای دیجیتال خود را بازنگری کنید!
⸻
جمع‌بندی
سواد و امنیت فضای مجازی، یک مهارت حیاتی برای زندگی دانشگاهی و حرفه‌ای است.
با رعایت چند اصل ساده، می‌توانید از خود، داده‌ها و آینده دیجیتال‌تان محافظت کنید